مسئولیت‌پذیری در منظم‌ها

اگر مقالات و آموزش‌های قبلی ما در سایت مسیرموفقیت را دنبال کرده باشید می‌دانید که مبنای کار ما در شخصیت شناسی و کشف تیپ‌های شخصیتی، بر اساس روش میرز-بریگز است که در اصطلاح آن را MBTI می‌نامیم.

در MBTI افراد در رابطه با سبکِ زندگی به دو گروه منظم (J) و منعطف (P) تقسیم می‌شوند که هرکدام از این گروه‌ها خصوصیات ویژه‌ای دارند و بر اساس این خصوصیات سبک زندگی متفاوت و مختص به خود را دارا هستند.

در این مقاله می‌خواهیم یک خصوصیت ویژه در منظم‌ها را بررسی کنیم.

منظم‌ها به‌شدت مسئولیت‌پذیر هستند و اگر مسئولیتی به آن‌ها سپرده شود به نحو احسن انجام داده و به پایان می‌رسانند و برای آن‌ها به‌شدت مهم است که تمام تلاش خود را در جهت انجام آن بکار گیرند.

و همین‌طور برای آن‌ها بسیار مهم است که اگر مسئولیتی را به فردی می‌سپارند آن فرد در انجام آن مسئولیت کوتاهی نکرده و آن را به‌خوبی انجام دهد و اگر ببینند که فردی که به او مسئولیت سپرده‌اند در انجام آن کوتاهی می‌کند، به‌شدت ناراحت می‌شوند و حتی ممکن است اعتراض کنند.

شاید در وهله اول این خصیصه، یک خصیصه مثبت برداشت شود که تا حد زیادی این‌گونه نیز هست؛ ولی زمانی روی منفی این ویژگی نمایان می‌شود که فرد با ترجیح منظم افراطی عمل کند و یا این خصیصه در او بسیار درجه بالایی داشته باشد. آن موقع است که مشکلات زیادی هم برای خود فرد منظم و هم اطرافیان او ایجاد می‌شود که به بیان آن‌ها می‌پردازیم و در ادامه این بحث چند راهکار عملی برای کنترل این مشکل به افراد با ترجیح منظم و با خصیصه مسئولیت‌پذیری افراطی توصیه می‌کنیم.

مشکلات مسئولیت‌پذیری افراطی:

• این افراد چون خودشان بسیار مسئولیت‌پذیر هستند، سطح توقعشان از دیگران نیز به‌اندازه رفتار خودشان است؛ یعنی از کسی که به او مسئولیتی محول کردند انتظار دارند که به نحو احسن و حتی به‌اندازه خود فرد، تمام تلاشش را بکند و کوچک‌ترین کاستی را به‌پای بی‌مسئولیتی می‌گذارند، حال‌آنکه شاید توان فردی که مسئولیت به او محول شده، خیلی کمتر از او باشد.
• کمال‌گرایی در این افراد به حدی زیاد می‌شود که می‌خواهند همه‌چیز عالی انجام شود و همیشه به دنبال صد درصد و کمال مطلوب هستند، حال‌آنکه در دنیای امروز با توجه به‌سرعت زیاد زندگی و وجود کارها و وظایف فراوانی که افراد به عهده‌دارند و کمی وقت، صرف کردن وقت اضافی برای انجام کار و کمال‌گرایی و در بعضی موارد وسواس باعث عقب افتادن و تأخیر در انجام آن می‌شود.
• معمولاً طرز برخورد افراد با حس مسئولیت‌پذیری افراطی با دیگران ایجاد سوءتفاهم بسیار و در مواردی دلخوری و ناراحتی به وجود می‌آورد.

فرض کنید خانمی که به همسرش اجازه نمی‌دهد که برگه‌های مهمی که قرار است تحویل دهند و مربوط به هردوی آن‌ها و کل خانواده است را تکمیل کند و این مسئولیت را به او نمی‌سپارد چه حس بدی در همسرش ایجاد می‌کند.

این حس کم‌کم به حس بی‌اعتمادی تبدیل‌شده و اگر جلوی این رفتار گرفته نشود در درازمدت تبدیل به یک معضل جدید و کدورت بزرگ می‌شود.

• افراد با حس مسئولیت‌پذیری بالا در شرایطی که به‌افراط افتاده باشند، از محول کردن کارها به دیگران اجتناب می‌کنند چون همیشه نگران این هستند کارها به‌خوبی انجام نشود به‌طور مثال مدیر یک مجموعه را در نظر بگیرید که همه کارها را از هماهنگی یک قرار تا بررسی یک قرارداد یا نحوه اجرای مراحل فنی یک پروژه را خودش شخصاً به عهده بگیرد بااینکه دارای کارمندان زیادی برای انجام این امور است ولی از سپردن مسئولیت به آن‌ها واهمه دارد.

یا مادری را در نظر بگیرید که هیچ کاری را به عهده فرزندانش نمی‌گذارد حتی کارهای کوچک و شخصی آن‌ها مثل مرتب کردن اتاق یا جمع‌کردن کیف مدرسه، زیرا نگران این است که نکند فرزندانش به‌خوبی از عهده این مسئولیت برنیایند پس ترجیح می‌دهد که خود جای آن‌ها این کارها را نیز انجام دهد.

• این افراد وقتی مسئولیتی به کسی می‌سپارند مدام در حال پیگیری هستند و می‌خواهند در همه مراحل حضورداشته باشند و کارها دقیقاً مانند دستورالعمل آن‌ها انجام بشود حال اینکه در بسیاری از کارها که افراد به دیگران می‌سپارند نتیجه نهایی مهم است و مراحل انجام کار اهمیتی ندارد. این افراد هم وقت خودشان را با بررسی و سرکشی بی‌مورد تلف می‌کنند و هم از خلاقیت افراد دیگر در انجام کارها جلوگیری می‌کنند و حس اعتمادبه‌نفس را در آن‌ها می‌کشند.

و اما حل مشکل مسئولیت‌پذیری افراطی:

مهم‌ترین نکته در حل مشکل مسئولیت‌پذیری افراطی این است که خود فرد به این مشکل آگاه باشد و بپذیرد خصوصیتی که در اصل جزء خصایص مثبت است در او تبدیل به نقیصه و رفتار منفی شده است که ادامه این رفتار برای او، اطرافیان و همکارانش مطلوب نیست و باعث سوءتفاهم‌های فراوان و دوری و درنهایت تقویت حس بی‌اعتمادی می‌شود و هر چه زودتر باید برای رفع آن اقدام کند.

• اگر مسئولیت‌پذیری در ما بالا است، بپذیریم که دیگران با ما متفاوت هستند و روش انجام کارها در افراد مختلف نیز گوناگون است، برای همین شاید فردی که به او مسئولیت محول کردیم دقیقاً مانند ما و از روش ما استفاده نکند اما درنهایت نتیجه کار مهم است.
• اگر کسی ۷۰ درصد از توانایی ما را داشته باشد باید بدون معطلی کارهایی که امکانش وجود دارد به دیگران محول شود را به او بسپاریم و خودمان سراغ کارهای دیگر و مهم‌تری رفته یا اینکه از این وقت آزادشده در اثر سپردن به دیگران برای انجام اموری که همیشه آرزوی آن‌ها را داشتیم و وقتش را نداشتیم بپردازیم و یا با خانواده‌مان وقت بگذرانیم. این نکته بخصوص در کسب‌وکار و برای افراد با مشغله بالا بسیار ضروری است.
• گاهی اوقات لازم است ما از کمال‌گرایی دست‌برداریم و سطح ایده آل خودمان را کاهش دهیم تا کاری انجام شود. در مورد مسئولیت‌پذیری نیز دقیقاً به همین‌گونه است به‌طوری‌که شاید ما با صرف ۶ ساعت کار یک طراحی بی‌نقص را انجام دهیم ولی شاید فرد دیگری با انجام ۳ ساعت همان طراحی را در حد قابل‌قبول انجام دهد و کلی ازنظر زمانی جلو خواهیم افتاد.
• یادمان نرود که حس مسئولیت‌پذیری در همه افراد وجود دارد فقط ممکن است در بعضی از افراد به نسبت ما میزان آن کمتر باشد، همان‌طور که می‌دانید افراد با ترجیح منعطف هم مسئولیت‌پذیر هستند ولی نه به‌اندازه منظم‌ها.

حال با در نظر گرفتن این نکته توجه داشته باشید که اگر وظیفه‌ای را به کسی محول می‌کنیم او نیز حس مسئولیت‌پذیری را دارد و اگر عمدی در کار نباشد، حتماً وظیفه‌اش را به‌خوبی انجام می‌دهد. این نکته شاید مقدار زیادی از دغدغه‌ها و نگرانی‌های ما را کم کند و خیال ما را تا حدی راحت کند.

• و اگر برای ما سخت است که حس مسئولیت‌پذیری افراطی خود کنار بگذاریم و یا یک‌مرتبه آن را کاهش دهیم بهترین راهکار این است که وظایف را به دیگران بسپاریم ولی در کنار آن‌ها حضورداشته باشیم و در مواقعی به آن‌ها راهنمایی بدهیم.

این روش چند حسن دارد؛

اول اینکه خیالمان از انجام امور مطابق با استاندارهای ما راحت است، در ضمن برای کاهش حس مسئولیت‌پذیری افراطی تمرین کرده‌ایم، وقتمان را برای انجام امور دیگر تا حد زیادی آزاد نموده‌ایم و در آخر به دیگران حس اعتمادبه‌نفس، آزادی انجام امور و شکوفایی خلاقیت داده‌ایم و همچنین نشان داده‌ایم که به آن‌ها اعتماد داریم.

همه خصوصیات و ترجیحات ما اگر تبدیل به یک تله شوند مطمئناً جلوی پیشرفت و لذت و ارتقای ما را می‌گیرند، اما اگر درست و به‌اندازه و در جای مناسب استفاده شوند، تبدیل به پله‌های نردبان برای رشد در مسیر موفقیت ما می‌شوند.

کیارش کاظمی
مدرس، مشاور و (کُچ) مربی
مدرس شخصیت شناسی (MBTi)